در برنامه اين هفته ثريا چه گذشت؟
با حذف دلار در دنيا کمر اقتصاد آمريکا مي‌شکند/ آمريکا با استراتژي برش‌هاي کالباس حقوق ايران را در برجام پايمال مي‌کند

برنامه هفته اخير ثريا با موضوع بررسي بدعهدي هاي آمريکا و راهکارهاي مقابله با تحريم ها و کاهش نقش دلار در اقتصاد ايران روي آنتن شبکه اول سيما رفت. دکتر بيژن پيروز، استاد دانشگاه تهران و تحليلگر روابط بين الملل  و همچنين دکتر محسن کريمي، پژوهشگر حوزه بانکي و تحريم، ميهمانان برنامه ثريا بودند.

در ابتدا محسن مقصودي مجري برنامه ثريا گفت: پس از استقبال مخاطبان از مستند بازي در مسکو ، ساخت سلسه مستندهايي برون مرزي ثريا  با محوريت صادرات به کشورهاي دوست و همسايه از جمله عراق و عمان آغاز شده، که بزودي به روي آنتن سيما خواهد رفت. در ابتداي اين برنامه گزيده ي کوتاهي از مجموعه مستند عمان، باعنوان "همسايه جنوبي" به نمايش درآمد که اين بخش در ارتباط با وضعيت تبادلات بانکي پس از برجام در بانکهاي عمان بود که نشان مي داد تجار و صادرکنندگان ايراني براي تبادلات بانکي مشکلات جدي دارند و از طرق غير رسمي و صرافي ها استفاده ميکنند. وي گفت انشالله مجموعه مستند دو قسمتي عمان با عنوان "همسايه جنوبي" که در دو قسمت بلند در عمان توليد شده و در مراحل تدوين قرار دارد و به موضوع ظرفيتهاي صادرات کالا و خدمات فني و مهندسي ايران به عمان مي پردازد در آينده پخش خواهد شد و امشب فقط بخش هاي کوتاهي از آن که به موضوع برنامه زنده اين هفته مرتبط بود پخش شد.

سايه تحريم‌هاي بانکي پس از برجام

سپس دکتر محسن کريمي، پژوهشگر پولي و بانکي در برنامه ثريا پيرامون حذف دلار و يورو به عنوان مهمترين راهکار مقابله با تحريم ها گفت: ما در يک جمع پژوهشي از سال 1387 پيگير حذف دلار از مبادلات ارزي بوديم، چين از سال 2008 به دنبال راهکاري بود تا بحران مالي که از طرف آمريکا اتفاق افتاده بود را مديريت کند و از سال 2009 به بعد چين نشان داد که ميشود دلار را از مبادلات ارزي حذف کرد، همان زمان هم در داخل برخي کارشناسان از حذف دلار ميگفتند که مسئولين اعتقادي به اين موضوع نداشتند، چين بعد از 8 سال نزديک به 20 درصد از تجارت خارجي خود را بدون دلار انجام مي دهد ولي ما در اين زمينه کاري نکرديم. و لذا مي بينيد که تجار و بازرگانان ميگويند با اينکه برجام اتفاق افتاده اما بانک هاي خارجي با ما همکاري نمي کنند.

اگر برجام نبودچه مي شد؟ اوباما پاسخ مي دهد...

محسن مقصودي در اين بخش گفت برخي مي پرسند اگر برجام اجرا نمي شد، چه اتفاقي مي افتاد؟ بهتر است اين پاسخ را زا زبان اوباما و جان کري ببينيم. در باين بخش از برنامه کليپي از صحبت هاي رييس جمهور و وزير خارجه سابق آمريکا درباره ادامه تحريم هاي ايران پخش گرديد. اوباما رييس جمهور سابق آمريکا در اين کليپ مي گويد: "(در صورت عدم توافق) براي اينکه تحريم ها ادامه پيدا کنند براي مثال بايد بزگترين بانک هاي جهان را تحريم مي کرديم، بايد کشورهايي مانند چين را از مبادلاتمان حذف مي کرديم و چنين اقداماتي در قبال بزرگترين طلبکاران ما ميتوانست موجب از بين رفت اقتصاد ما شود، همچنين اين اقدامات مي توانست نقش بين المللي دلار به عنوان ذخيره ارزي در جهان را زير سوال ببرد، اگر اين توافق را نميکرديم ايران را در صندلي راننده مينشانديم، فکر ميکنم تحريم ها فرو مي ريخت و نتيجه اي عايد ما نميشد و اقتصاد ايران بهبود مي يافت." جان کري وزير خارجه سابق آمريکا نيز ادامه مي دهد: "آنها (متحدانمان) ما را همراهي نميکنند اگر آز آنان بخواهيم بيش از اين فداکاري کنند و منافع تجاري و بانک هاي خود را قرباني مخالفت آمريکا کنند. دلار آمريکا ديگر خاصيتش را به عنوان ذخيره ارزي دنيا از دست مي داد، که همين الان هم کم خاصيت شده است."

"حذف دلار" راهکار اصلي مقابله با تحريم هاي ارزي؛ وحشت آمريکا از "حذف دلار"

دکتر کريمي با اشاره به صحبت هاي رييس جمهور سابق آمريکا در اين کليپ گفت: سايه تحريم هاي بانکي پس از برجام وجود داشت، وقتي برجام اتفاق افتاد و ما در خيابان هاي تهران جشن مي گرفتيم، در همان ايام وزير خارجه آمريکا به بانک هاي بزرگ مي گفت با ايران کار نکنيد چون ممکن است بخواهيم ايران را در آينده تنبيه کنيم و شما ممکن است متضرر شويد، وزير خارجه ما هم با ايميل سعي داشت بر وزير خارجه آمريکا فشار وارد کند، و جان کري هم مي گفت من حقايق را به بانکها مي گويم!

کسي که حداقل سواد بانکداري بين الملل را داشته باشد ميفهمد که بدون هماهنگي بانک هاي اصلي دنيا، که در واقع بانک بانک ها هستند، ديگر بانک هاي خارجي امکان تبادلات ارزي با بانک هاي ايراني را ندارند. بانک بانکها، يعني بانکهاي ديگر در آنها حساب دارند نه افراد و شرکتها. يک عده فکر ميکردند اگر آمريکا چند بانک بزرگ را از برجام مستثني کند اتفاقي نمي افتد و اکثر ديگر بانک هاي خارجي با ما کار خواهند کرد اما بدون وجود بانک هاي اصلي، قاطبه بانک ها جرات و امکان همکاري با ايران را ندارند و لذا فعالان اقتصادي ميگويند در برجام اتفاقي براي تسهيل مبادلات ارزي رخ نداد. راهکار اصلي عبور از تحريم ها حرت به سمت حذف دلار و يورو از مبادلات بانکي بود و انعقاد پيمان هاي پولي دو جانبه و چند جانبه با ساير کشورها بود. اتفاق که چندين سال است در دنيا شروع شده است. همانطور که مي بينيم دراين فيلم آمريکايي ها از اين مساله وحشت داشتند که اگر دنيا به خاطر تحريم هاي ايران و ساير تحريم هاي آمريکا، حرکت به سمت حذف دلار را جدي تر دنبال کند چه مخاطره بزرگي در انتظار اقتصاد آمريکاست. لذا در واقع خود آمريکايي ها راهکار مقابله را به ما گفته بودند اما مسولان ما متوجه نبودند!

مجري ثريا: اعضاي تيم مذاکره کننده برجام، پس از چهار سال، حتي در يک برنامه تلويزيوني يا راديويي "دو طرفه" براي پاسخ گويي حاضر نشدند!

محسن مقصودي مجري ثريا در ادامه گفت: در سفر به عمان براي ساخت مستند درباره صادرات کالا و خدمات فني مهندسي رفته بوديم، در حاشيه ساخت مستند درباره تسهيل مبادلات ارزي از فعالان اقتصادي ايراني نيز سوال ميکرديم همه ميگفتند که وضعيت تبادلات مالي رضايت بخش نيست، وي افزود تجار ايراني در ديگر کشورها مثل عراق و چين نيز همين مشکل را داشتند، وي افزود: اينها واقعيت هاي برجام است و در حال حاضر بجاي اينکه مطالبه ما اين باشد که آمريکا برجام را اجرا نکرده، همه به دنبال حفظ برجام اند، حال آنکه حقوق ما در برجام تامين نشده و يک گام به عقب آمده ايم و بجاي مطالبه رفع تحريم ها و نقض مکرر برجام توسط آمريکا نگران کليت برجام شده ايم که کسي آن را پاره نکند! در حاليکه آنچه برا يما مهم بود رفع تحريم ها بود و نه حفظ ظاهري برجام! مقصودي با اشاره به مناظره دو سال قبل ثريا با حضور دکتر پيروز و سيروس ناصري موافق برجام گفت: برخي از مناظره ها با گذشت زمان ديدني تر ميشوند و حقايق آشکارتر ميشود.

مقصودي در پاسخ به يک پيامک مردمي مبني بر اينکه بهتر بود اعضاي تيم مذاکره کننده هم در برنامه باشند افزود:  بارها از دوستان براي حضور در ثريا دعوت شده است اما قبول دعوت نميکنند. وي گفت متاسفانه هيچ يک از اعضاي تيم مذاکره کننده در طول اين چهار سال مذاکرات حاضر نشدند در يک برنامه "دوطرفه" تلويزيوني يا راديويي درباره برجام شرکت کنند. البته برنامه هاي يک طرفه دوستان مي روند. يکي از دلايل مشکلات و ضعفهايي که الان در برجام داريم همين است که تيم مذاکره کننده حاضر نشد مقابل منتقدان در رسانه ها بنشيند و از نزديک حرف هاي منتقدان رو بشنوند. در طي يکماه اخير بارها از بانک مرکزي جهت حضور در برنامه با موضوع رفع تحريم ها دعوت بعمل آمد که پاسخ مسئولان بانک مرکزي براي حضور در برنامه منفي بود

از نقض پي در پي برجام توسط آمريکا تا مذاکره مجدد

بيژن پيروز در پاسخ به سوال مجري ثريا گفت: برجام طوري تنظيم شده بود که آمريکا هر کاري بکند نقض برجام نيست و همه کارهاي که تا به امروز کرده نقض متن برجام نيست و به همين خاطر ميگويند روح برجام نقض شده، جايگزين يک توافق بد بايد يک توافق بهتر باشد منتها يک عجله هايي وجود داشت، کسي بود که ميگفت باچهل روز تاخير اجراي برجام 3 ميليارد دلار ضرر ميکنيم.

از همان ابتدا مشخص بود عبارت هايي در برجام گنجانده شده تا بهانه اي براي انجام ندادن تعهدات بعدي طرف ها مقابل ما باشد.

ترامپ هيچگاه برجام را پاره نمي کند، چون اين امکان را دارد که بدون هيچ دليلي اتهام زني کند و بعد با توجه فرآيندي که در برجام پيش بيني شده، مجددا همه تحريم هايي که تعليق شده بودند دوباره اعمال شوند. همچنين درخواست مذاکره مجدد براي تکميل برجام و محدود ساختن مجدد ايران پس از پايان برجام، از همان ابتدا پيش بيني مي شد و در آن مناظره سال 94 هم گفتم، که متاسفانه مي بينيم اکنون اتفاق افتاده است.

آمريکا با استراتژي "برشهاي کالباس" چگونه حقوق ايران را در برجام يکي يکي پايمال مي کند؟!

در ادامه برنامه بخشهايي از صحبتهاي دکتر پيروز در يکي از مستندهاي ثريا که ضبط آن مروبط به زمستان سال 94 بود و اين مستند اوايل برجام امکان پخش نيافته بود و اکنون در برنامه زنده ثريا پخش شد، گفت:" آمريکايي ها عبارتي دارند با عنوان استراتژي برش هاي کالباس (سالمي تاکتيک)، اگر شما يک کالباس بزرگ داشته باشيد که نخواهيد به آمريکايي ها بدهيد، آمريکايي ها چطور آن را از شما ميگيرند؟ روشي که آمريکايي ها براي اين کار ابداع کردند به برش برش کم کردن از کالباس شهرت دارد، شما به موجب اين توافق بايد دو کيلو کالباس داشته باشيد، آمريکا به يکباره دو کيلو کالباس را از شما نميگيرد، بلکه يک ورق از کالباس برمي دارد، شما حساب ميکنيد با توجه به قول هايي که به مردم داديد، بخاطر يک ورق توافق را به هم  نمي زنيد ، ورق بعدي، ورق بعدي، تا نهايتا آنچه را که طرف مقابل در مذاکره نتوانسته بود بدست بياورد، با استفاده از استراتژي برش کالباس بدست آورده است. البته يکي سري از امتيازات و حقوق ما را که در مذاکره گرفته بودند  و بقيه آن را هم با اين استراتژي يکي يکي نقض ميکنند.

 در توافق هسته اي اين موضوع را مي بينيم، طرف مقابل فرض کرده که ممکن است ايران هم اين کار را انجام دهد به همين منظور تعهدات ايران را جوري تنظيم کرده اند که قبل از آغاز تعهدات آمريکا، اجراي تعهدات ما تمام شده باشد، نتيجه اين ميشود که يا بايد توافق را کنار بگذاريم يا اين وضعيت را تحمل کنيد!"

پس از پخش اين مستند، محسن مقصودي گفت: همانطور که امروز مي بينيم اين پيش بيني حدود دو سال قبل دکتر پيروز امروز به طور عيني اتفاق افتاده و آمريکا با همين استراتژي حقوق ما را يکي يکي پايمال کرده است و ما هم متاسفانه اقدام جدي در برابر آن انجام نداده  ايم.

ثابت نگه داشتن نرخ  ارز؛ خدمت يا خيانت؟

دکتر محسن کريمي درپاسخ به اين سوال که شوک هاي ارزي و تغيرات نرخ ارز تا چه ميزان وابسته به تحريم ها بوده است، با تشريح نمودار نرخ ارز در سالهاي گذشته گفت: نرخ ارز در اقتصاد ايران در دولت سازندگي در  سال 71 با شوک 21 برابري، در دولت اصلاحات در سال 81 با شوک 4.5 برابري و در دولت دهم در سال 92 با شوک 2.5 برابري رو به رو شد. اقتصاد کشور بسيار آسيب پذير است که هر ده سال يکبار يک شوک ارزي در آن ايجاد ميشود، از سال 87 بر روي تحريم ها کار ميکنم درآن موقع اکثر بانکدارها نميدانستند تحريم قرار است چه اتفاقي براي ما رقم بزند چه برسد به دولتمردان.

اوباما گفت که با تحريم ها ارزش پول ايران 3.5 برابر کاهش پيدا کرد، آيا 10 سال و 20 سال پيش هم اوباما نرخ ارز ايران را  و 4.5 برابر  و 21.5 برابر کرد؟ خير، در زمان دولت اصلاحات قيمت نفت پايين آمد و دولت نتوانست بازار ارز را کنترل کند و قيمت ارز بالا رفت، در سال 71 هم دولت بخاطر استقراض خارجي که گرفته بود نتوانست بازار ارز را کنترل کند، اما دشمن سعي مي کند ناکارآمدي هاي اقتصادي ما را به عنوان توانمندي خودش جا بزند تا مردم را شرطي کند.

دکتر کريمي گفت: به طور متوسط هر ده سال يکبار نرخ ارز در کشور جهش داشته است و اين جهش ها، اقتصاد کشور را بي ثبات کرده است. علت اين جهش ها آن است که نرخ ارز در اين بازه هاي ده ساله به صورت مصنوعي ثابت نگه داشته است، حال آنکه اساسا دولت ها بايد نرخ ارز را متناسب با نرخ تورم خود تنظيم کنند.

ثابت نگه داشتن مصنوعي نرخ ارز در کشور، به ضرر اقتصاد است. چرا که توليد کننده داخلي به سبب تورم داخلي اقتصاد در کشور متضرر مي شود، اما وارد کننده به علت ثابت بودن نرخ ارز با يک بازار باثبات سروکار دارد و لذا توليد کننده داخلي به تدريج تضعيف مي شود.

اگر در آينده هم تغييرات نرخ ارز داشته باشيم به دليل شيوه مديريت داخلي نرخ ارز است و ارتباطي به گزافه گويي هاي ترامپ ندارد. البته مسوولان با مديريت صحيح بازار ارز مي توانند اين مساله را مديريت کنند تا موضوع کنترل شود و دشمن سواستفاده نکند.

اگر فقط با هشت کشور پيمان هاي پولي مشترک امضا کنيم، بيش از شصت درصد وابستگي ايران به دلار و يورو کاهش مي يابد

مبادلات مالي دوجانبه و چند جانبه موضوع جديدي در دنيا نيست، به فاصله کوتاهي پس از کنفرانس برتون وودز و رواج شدن دلار آمريکا به عنوان ارز جهاني، اروپايي ها مبادلات مالي چندجانبه را آغاز کردند که در نهايت به پيدايش يورو انجاميد.

از سال 2008 به بعد هم که چيني ها در پي کاهش نقش دلار در مبادلات تجاري خود بوده اند تا امروز، بيش از 60 پيمان پولي ميان کشورهاي مختلف برقرار شده است. اما ما به جاي آنکه دنبال پيمان هاي پولي باشيم، تلاش کرديم تا بتوانيم دوباره به چرخه دلار بازگرديم!

محور اصلي تحريم هايي که عليه کشورمان وضع شده بود همين موضوع ساده بود که آمريکايي ها و اروپايي مي گفتند ما نمي گذاريم از پول ما در مبادلات تجاري خود استفاده کنيد.

اقتصاد ما به گونه اي است که اگر تنها با 7 يا 8 کشور پيمان پولي دوجانبه برقرار کنيم، بيش از 50 درصد تجارت خارجي ما از دلار بي نياز مي شود و اگر اين پيمان ها به جاي دو جانبه بودن، چندجانبه شوند، بيش از 60 درصد نياز تجارت خارجي ما بدون دلار صورت خواهد پذيرفت. اقتصاد مقاومتي يعني به پول کشور ديگري وابسته نباشيم. در بانک مرکزي به نوآوري و استفاده از روش هاي نوين مالي نياز داريم، از جنس همان تفکر خلاقي که توانست در دفاع مقدس ناممکن ها را ممکن سازد.

اگر دولت به جاي وقت گذاشتن  بر روي F.A.T.F بر روي "حذف دلار " کار مي کرد امروز عبور از تحريم ها آسان بود

همچنين محمدعلي مسعودي، پژوهشگر حوزه تحريم بصورت تلفني در برنامه ثريا گفت: پس از آنکه بعد از برجام، انتظارات ايجاد شده نسبت به از بين رفتن موانع مبادلات تجاري محقق نشد، اين تصور غلط در داخل تبليغ شد که به علت آنکه ايران در ليست سياه FATF قرار دارد، نتوانسته ايم از مزاياي رفع تحريم ها در برجام استفاده کنيم. لذا يک سه ضلعي از سه نهاد داخلي يعني وزارت خارجه، وزارت اقتصاد و بانک مرکزي، موضوع FATF را پيگيري کرد اما باز هم نتوانسته ايم به انتظارات ايجاد شده در حوزه مبادلات بانکي پاسخ مناسب بدهيم. اگر دولت به جاي وقت گذاشتن  بر روي F.A.T.F بر روي "حذف دلار " کار مي کرد امروز عبور از تحريم ها آسان بود. در واقع F.A.T.F آدرس غلطي بودکه غربي ها به ايران دادند تا مسير غلطي را در زيمن آنها بازي کنيم و ما از راهکار اصلي بازمانديم.

ما از همان ابتدا تاکيد مي کرديم که مشکل اصلي، باقي ماندن تحريم هاي ثانويه پس از برجام است.آمريکا با توجه به منافعي که دارد، هيچ گاه از برجام خارج نخواهد شد.

نقش تحريم هاي کاتسا آن است که تعداد افراد موجود در ليست سياه تحريم ها (SDN ليست) را افزايش دهد. هرچه تعداد افراد موجود در ليست تحريم ها (SDN) بيشتر باشد، ما فشار تحريم هاي ثانويه در حوزه بانکي را بيشتر احساس خواهيم کرد.

آمريکا در پي آن است که تجربه برجام را تکرار کند و با نزديک شدن به شب عيد، و در کنار آن با فضاسازي رسانه اي، مجددا دست به يک تصميم سازي در فضاي داخلي بزند.

برنامه زنده ثريا چهارشنبه شبها ساعت 23:10 از شبکه يک سيما پخش مي شود و فيلم کامل و مستندهاي توليد شده در اين برنامه را مي توانيد از کانال برنامه ثريا @sorayatv  دريافت کنيد.

لينک دانلود برنامه ثريا با موضوع سرانجام وعده گرگ ها در کيفيت هاي متفاوت